An de Wrede deelt haar kijk op tuinieren en biodiversiteit
Met het voorjaar in volle gang is dit een goed moment om stil te staan bij tuinonderhoud. Het woord tuinonderhoud roept bij mij, gek genoeg, beelden op van schoffels, grasmaaiers, bestrijdingsmiddelen, schuttingen en tegels. “Even de tuin ‘aan kant’ maken” betekent vaak: Tegels schrobben, schoffelen, onkruid te lijf gaan met azijn, zout of met een gietertje chemische bestrijdingsmiddelen. Met weinig inspanning ligt je tuin er weer, voor het oog, keurig bij.
Maar het onderhouden van de tuin – een bewoording die al een heel andere associatie heeft – betekent meer dan de tuin netjes maken. Het gaat ook om zorg voor al het leven in de tuin: Vogels, bijen, torren, vlinders, egels en ook organismen als schimmels in de bodem. Onderschat dit niet, want onze particuliere tuinen vormen bij elkaar opgeteld een enorm groen netwerk, dat een belangrijke rol speelt in het ecosysteem van steden en dorpen.
Wie door zijn dorp of wijk loopt ziet dat veel mensen hun tuin hebben omgevormd tot een betegelde buitenkamer. Weelderige, liefst inheemse, begroeiing past niet in dat beeld en lijkt koste wat kost te moeten verdwijnen. Het gemis van gezond groen zorgt er echter voor dat bijvoorbeeld onze bestuivers, zoals de bijen, het heel moeilijk hebben.
Als we dan tot overmaat van ramp ook nog middelen gebruiken die niet alleen de ongewenste plant doden, maar ook het bodemleven verstoren, het grondwater vervuilen en insecten om zeep helpen, dan blijft er niets over. Ook middeltjes als azijn of zout, dat vaak wordt gezien als ‘natuurlijk’, zijn funest voor het leven in de bodem.
Bestrijdingsmiddelen, chemisch of natuurlijk, zijn giftig voor veel vormen van leven. Zout droogt niet alleen planten uit, maar verstoort ook de structuur van de bodem en het bodemleven. Bovendien breekt zout niet af. Azijn is weliswaar biologisch afbreekbaar, maar in hoge concentraties zuur en dodelijk voor micro-organismen, wormen en andere nuttige bodemdiertjes.
Het gebruik van deze middelen werkt op de lange termijn zelfs averechts. Een ongezonde bodem maakt planten zwakker, en zwakkere planten worden sneller ziek. Dan grijpen we opnieuw naar chemische middelen. Zo ontstaat een vicieuze cirkel waarin onze tuinen steeds afhankelijker worden van kunstgrepen. Een gezonde tuin kan zichzelf in balans houden – met een rijk bodemleven, natuurlijke vijanden voor plagen, en sterke, veerkrachtige planten.
Je hoeft echt geen jungle te maken van je tuin, om het waardevol voor de natuur te maken. Je bereikt al heel veel wanneer je een beetje variatie aanbrengt in beplanting, met ruimte voor (onbespoten!) bloemen. Stenen er uit, planten erin! Zelfs een kleine stadstuin of een balkon kan een paradijsje worden voor bijen, vlinders en vogels.
Creëer een tuin waarin de natuur mee mag doen. Waar ruimte is voor bloemen en bodembedekkers. Hark die bladeren niet weg in de herfst, maar laat het liggen als voeding voor de grond. Haal niet gelijk elk onkruidje weg, maar kijkt wat het toevoegt. Heb je bijvoorbeeld veel mosgroei, dan is waarschijnlijk de balans met de omgeving (met de grond of met andere gewassen) niet goed. Geef de natuur de tijd dat evenwicht te vinden. Zo krijg je een tuin waarin je werkt mét de natuur in plaats van ertegenin. Soms krijg je niet in één keer resultaat, maar probeer het uit.
En ja, dat vraagt om een mentale switch. Je moet de waarde zien, je moet de moeite willen doen. Maar als je die stap durft te zetten, zie je kleur, geluid en beweging ontstaan. Dat geeft heel veel terug. Dan wordt het een plek waar je niet alleen zelf van geniet, maar waar ook allerlei dieren en diertjes een thuis vinden. Een egel of pad die je helpt om de slakken uit de tuin te houden, lieveheersbeestjes die de bladluizen verorberen.
We maken ons, terecht, zorgen over het pesticidengebruik in de landbouw en bloementeelt. In je eigen tuin kun je zelf bepalen het gif uit te bannen. Jij kunt zelf het verschil maken op je eigen vierkante meter. Gemeenten hebben het gebruik van pesticiden op de openbare, gemeentelijke grond al losgelaten; laten wij als inwoners dat voorbeeld volgen. Hoe groter de beweging is van verminderd gebruik pesticiden, hoe meer druk er gezet kan worden op provinciale, landelijke en Europese regelgeving ten aanzien van de andere branches.
Kleine stappen kunnen opgeteld een groot verschil maken. De 4,5 miljoen tuinen in Nederland hebben een gezamenlijke oppervlakte die vele malen groter is dan De Hoge Veluwe. Onze tuinen vormen eigenlijk het grootste natuurgebied van Nederland: Nationaal Park Alle Tuinen. Dat maakt iedere tuinbezitter tot natuurbeheerder!
An de Wrede, Programmamanager Biodiversiteit en Natuur